KRAKÓW
Anna Petryla, Aneta Urbanczyk i Justyna Palonek

 

HISTORIA


Najstarszy ośrodek osadniczy znajdował się m.in. na obronnym Wzgórzu Wawelskim; był to prawdopodobnie jeden z najważniejszych grodów w plemiennym państwie Wiślan. Być może ziemie Wiślan znajdowały się przez pewien czas pod władaniem Państwa Wielkomorawskiego. W X w. Kraków wchodził w skład państwa pierwszych Przemyślidów. Ok. 990 znalazł się w granicach państwa piastowskiego. Pierwsza znana pisemna wzmianka o Krakowie (jako ważnym grodzie handlowym) pochodzi z relacji Ibrahima ibn Jakuba z ok. 965. Nad Wisłą obok Wawelu, na niewielkim wzgórzu z jurajskiego białego kamienia, według legendy stała niegdyś świątynia pogańska, na miejscu której zbudowano następnie kościół romański pw. św. Michała Archanioła. Co najmniej od 1000 w Krakowie znajdowała się siedziba biskupstwa, a za panowania Kazimierza Odnowiciela Kraków stał się główną siedzibą książęcą. W okresie rozbicia dzielnicowego Kraków był siedzibą księcia seniora, z czasem jednak książęta krakowscy stracili faktyczne zwierzchnictwo nad innymi władcami piastowskimi. W 1241 miasto zostało zniszczone podczas najazdu tatarskiego. Mogło to zadecydować o niepowodzeniu pierwszej lokacji Krakowa, która najprawdopodobniej miała miejsce na początku XIII w. Rozpoczęto odbudowę Krakowa, a książę Bolesław Wstydliwy, jego matka Grzymisława i żona św. Kinga w dniu 5 czerwca 1257 nadali miastu lokację w Koperni koło Pińczowa w woj. świętokrzyskim, na prawie magdeburskim. Wtedy też powstał charakterystyczny szachownicowy układ miasta, w który wpasowano zachowane elementy wcześniejsze (ul. Grodzka, kościół Mariacki). Pomiędzy Krakowem a Wawelem istniała osada Okół, dawne podgrodzie, która została wcielona do Krakowa przez króla Władysława Łokietka po buncie wójta Alberta. W 1320 w katedrze wawelskiej miała miejsce koronacja Władysława Łokietka, kończąca symbolicznie okres rozbicia dzielnicowego. Odtąd, aż do 1734, Kraków był miejscem koronacji królów Polski. W XIV wieku na przedmieściach Krakowa powstały dwa kolejne miasta: na południu Kazimierz (1335) i na północy Kleparz (1366). Będąc w XV i XVI w. stolicą jednego z mocarstw europejskich, Kraków rozwijał się pod każdym względem – architektonicznym, handlowym, rzemieślniczym, kulturalnym, naukowym. Kompleks zamkowy na Wawelu przebudowano i rozbudowano w stylu renesansowym. Odnowiono powstały w 1364 uniwersytet. Zbudowany został również Barbakan. W czasach Zygmunta Augusta Kraków liczył około 30 tys. mieszkańców. Po unii polsko-litewskiej i powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów Kraków znalazł się na uboczu wielkiego państwa. Sejmy i elekcje nowych monarchów odbywały się w Warszawie, położonej mniej więcej w połowie drogi między stolicami Korony i Litwy. Od 1596 r., rozpoczął się proces wyjazdu dworu królewskiego Zygmunta III Wazy z Krakowa do Warszawy, zakończony ok. 1611 r. Nie zaistniał jednakże taki fakt, który nazwać byłoby można formalno prawnym "przeniesieniem stolicy". Katedra na Wawelu pozostał miejscem koronacyjnym, oraz pochówku królów Polski. Kraków pozostał stołecznym i królewskim miastem, niezależnie od osoby króla. Nawet w czasach późniejszych, sułtan turecki Kara Mustafa, pisał w korespondencji do ściśle związanego z Wilanowem Jana III Sobieskiego: "zniszczę Twój Kraków ...". Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej rozpoczął się upadek Krakowa. Zniszczenia wojenne mocno nadszarpnęły pozycję miasta i zahamowały jego rozwój. Po raz pierwszy Kraków został zniszczony przez obce wojska w 1655, podczas "potopu szwedzkiego" (przedmieścia ucierpiały jednak mocno już w 1587, podczas próby zdobycia miasta przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga). W XVIII w. był zdobywany przez wojska pruskie, szwedzkie, austriackie i rosyjskie. 24 marca 1794 na rynku krakowskim przysięgę Narodowi złożył naczelnik Tadeusz Kościuszko rozpoczynając tym samym powstanie. Po III rozbiorze Polski Kraków zajęli Austriacy. W latach 1809-1815 należał do Księstwa Warszawskiego jako stolica departamentu. W latach 1815-1846 był stolicą niewielkiej powierzchniowo, formalnie niepodległej Rzeczypospolitej Krakowskiej. Wolne Miasto Kraków wraz z Okręgiem, Krakowem jako stolicą, było ostatnim wyrazem formalnej niepodległości, dotyczącym polskiej państwowości do czasu wskrzeszenia Polski stanowiącej byt samoistny, w 1918 r. W okresie Rzeczypospolitej Krakowskiej, rozpoczęła się gruntowna modernizacja i przebudowa miasta, które wciąż tkwiło w średniowiecznym układzie urbanistycznym. Zburzono większość murów miejskich, zasypano fosę na miejscu której powstał park nazwany Plantami. Po "rewolucji krakowskiej" czyli zbrojnym powstaniu przeciwko zaborcom, w 1846 ponownie został zajęty przez Austrię, w której granicach pozostawał aż do 1918. W 1850 wielki pożar zniszczył ok. 10% powierzchni miasta. W dwudziestoleciu międzywojennym, tuż po odzyskaniu niepodległości, polskie władze centralne, uznały wawelski zamek, za gmach reprezentacyjny Rzeczypospolitej do użytku Naczelnika Państwa, a następnie dla Prezydenta RP. Uchwałą zaś Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., krakowski zespół urbanistyczny na Wawelu, stał się jedną z oficjalnych Rezydencji Prezydenta Polski. Do dzisiaj, zachował się apartament Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Okupant niemiecki, zajął miasto już sześć dni po rozpoczęciu wojny. W czasie okupacji hitlerowskiej (1939-1945) stolica Generalnego Gubernatorstwa. Kraków był jedynym większym miastem, który nie zanotował spadku ludności, a w 1945 roku był miastem, gdzie mieszkało najwięcej mieszkańców. Niestety okupant niemiecki wywiózł do Niemiec wiele dzieł sztuki, z których wiele nie powróciło do kraju. O ile przed wojną ludność żydowska stanowiła 25% wszystkich mieszkańców, to po wojnie stanowili niewiele ponad 2%. Kraków odniósł też niewielkie straty podczas bombardowania miasta przez lotnictwo Armii Czerwonej. Wkroczenie do miasta sił sowieckich, nie było wyzwoleniem - okazało się ponowną okupacją, tym razem o "kolorze czerwonym". W okresie powojennym silny rozwój terytorialny i ludnościowy miasta, m.in. w 1951 przyłączono do Krakowa Nową Hutę, która nigdy nie posiadała samodzielnego statusu miejskiego. Nowa Huta nie miała nigdy oddzielnego ratusza i swoich radnych, chociaż do dzisiaj, jednym z historycznych miejsc w tej Dzielnicy, jest Plac Ratuszowy, gdzie w zamysłach budowniczych "socjalistycznego miasta" instytucja takowa miała zostać wzniesiona. Kraków został uprzemysłowiony. Efektem tego było najsilniejsze spośród miast w Polsce zanieczyszczenie powietrza, spotęgowane ukształtowaniem geograficznym miasta. Na przełomie tysiącleci, w 2000, gród Kraka uzyskał tytuł "Europejskiej Stolicy Kultury". Dzisiaj, Kraków jest jednym z najpopularniejszych miejsc na świecie. W 2006 r., był w "piątce" najbardziej popularnych miast Europy, w 2007 r. uzyskał miano "najmodniejszego miasta świata" - wg. amerykańskiej agencji internetowej Orbitz, wyznaczającej trendy w światowej turystyce. W czerwcu 2007 Kraków obchodził 750 rocznicę lokacji miasta. Pomimo swojej coraz większej kosmopolityczności, pozostaje nadal depozytariuszem polskiego godła. Jako jedyne miasto w Polsce, ma prawo używać w herbie, godła Państwa Polskiego. Taka możliwość, wg. symboliki heraldycznej, przysługuje jedynie miastom stołecznym.

 

LINK DO STRONKI NASZEJ SZKOLY =) www.zsz.wieliczka.pl